Από την αρχή του 2025, τουλάχιστον 160 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην Τουρκία λόγω κατανάλωσης παράνομου αλκοόλ. Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών της χώρας, Αλί Γερλικαγιά, μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου είχαν κατασχεθεί 648.000 λίτρα λαθραίου αλκοόλ, ενώ 560 ύποπτοι είχαν συλληφθεί.
Η βασική αιτία των θανάτων αυτών είναι η χρήση μεθανόλης αντί για αιθανόλη στην παραγωγή παράνομου αλκοόλ. Η μεθανόλη είναι εξαιρετικά τοξική και μπορεί να προκαλέσει τύφλωση, εμετούς, ζαλάδες, ανεπάρκεια οργάνων και, σε σοβαρές περιπτώσεις, θάνατο. Το επικίνδυνο είναι πως το λαθραίο αλκοόλ είναι σχεδόν αδύνατον να ξεχωρίσει κανείς από το αυθεντικό, αφού έχει παρόμοια γεύση, μυρωδιά και εμφάνιση.
Η εκτόξευση των φόρων στο αλκοόλ τα τελευταία χρόνια έχει κάνει τη ρακή είδος πολυτελείας για τους περισσότερους Τούρκους. Σήμερα, ένα μπουκάλι ρακή κοστίζει περίπου 35 ευρώ (38 δολάρια), ενώ ο κατώτατος μισθός στη χώρα είναι μόλις 572 ευρώ (617 δολάρια). Συγκριτικά, στη Γερμανία η ρακή πωλείται από 12 έως 18 ευρώ.
Αυτή η οικονομική πίεση έχει ωθήσει πολλούς είτε να καταφεύγουν σε παράνομο αλκοόλ είτε να αποπειρώνται να παρασκευάσουν μόνοι τους ρακή στο σπίτι. Ένας κάτοικος της Σμύρνης δήλωσε στη Deutsche Welle ότι εδώ και δέκα χρόνια παρασκευάζει τη δική του ρακή, καθώς το κόστος της αγοράς είναι απαγορευτικό. Παράλληλα, ο οικονομολόγος Οζάν Μπινγκιόλ αποκάλυψε ότι οι φόροι στα αλκοολούχα ποτά έχουν αυξηθεί κατά 2.553% τα τελευταία 15 χρόνια.
Η αύξηση των θανάτων από νοθευμένο αλκοόλ έχει κινητοποιήσει και διεθνείς φορείς. Το γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών, καθώς και η βρετανική κυβέρνηση, έχουν προειδοποιήσει τους τουρίστες να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τα ποτά που καταναλώνουν στην Τουρκία. Συνιστούν στους επισκέπτες να ελέγχουν αν οι ετικέτες στα μπουκάλια τους είναι αυθεντικές και αν η σφραγίδα ασφαλείας παραμένει άθικτη.
Τοπικές οργανώσεις, όπως το Turkish Public Alcohol Policy Watch, επισημαίνουν ότι οι πολιτικές υψηλής φορολόγησης όχι μόνο δεν έχουν μειώσει την κατανάλωση αλκοόλ, αλλά αντίθετα έχουν οδηγήσει σε αύξηση της μαύρης αγοράς και των σχετικών θανάτων.
Ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, γνωστός για τις ισλαμικές του πεποιθήσεις, έχει εκφράσει ανοιχτά την αποδοκιμασία του για το αλκοόλ, δηλώνοντας ότι το εθνικό ποτό της Τουρκίας δεν είναι η ρακή, αλλά το αριάνι (παραδοσιακό ρόφημα από γιαούρτι). Από το 2013, η τουρκική κυβέρνηση έχει επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στη διαφήμιση αλκοολούχων ποτών, ενώ έχουν απαγορευθεί οι χορηγίες εκδηλώσεων από εταιρείες ποτών. Επιπλέον, στις τηλεοπτικές σειρές και στις ταινίες, οι σκηνές που περιλαμβάνουν κατανάλωση αλκοόλ λογοκρίνονται ή “θολώνονται”.
Η στάση της κυβέρνησης απέναντι στο αλκοόλ έχει δημιουργήσει έντονες κοινωνικές αντιδράσεις. Σύμφωνα με αναλυτές, η υψηλή φορολόγηση και η προσπάθεια περιορισμού της κατανάλωσης αλκοόλ δεν έχουν οικονομικά ή υγειονομικά κίνητρα, αλλά ιδεολογικά. Κάτοικοι αστικών κέντρων, όπως η Σμύρνη και η Κωνσταντινούπολη, καταγγέλλουν ότι η κυβέρνηση χρησιμοποιεί τους φόρους ως εργαλείο ελέγχου και προσπαθεί να περιορίσει τις επιλογές των λιγότερο θρησκευόμενων Τούρκων.
Επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι η μέση ετήσια κατανάλωση αλκοόλ στην Τουρκία είναι μόλις δύο λίτρα ανά άτομο, αλλά κανείς δεν γνωρίζει πόσο αλκοόλ παράγεται και καταναλώνεται παράνομα. Καθώς η οικονομική κρίση βαθαίνει και οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται, η λαθραία παραγωγή αναμένεται να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, με τον κίνδυνο δηλητηρίασης να παραμένει οξύς.
